Cynllunio ar Sail Trawma: Cyflwyniad i Sefydliadau Dielw

Awdur: Joe Roberson a Hera Hussain; Amser Darllen: 9 munud
Mae hwn yn adnodd agored. Mae croeso i chi ei gopïo a'i addasu. Darllenwch y telerau.
Os hoffech gymorth pellach gyda'ch her ddigidol, trefnwch sesiwn am ddim gyda DigiCymru

Mae ‘cynllunio ar sail trawma’ yn ymadrodd cymharol newydd o fewn y sector gwirfoddol. Fodd bynnag, mae sefydliadau wedi bod yn cymhwyso ei egwyddorion i leoliadau corfforol ers blynyddoedd lawer.

Mae’r erthygl hon yn ymwneud â chymhwyso’r egwyddorion hynny i leoliadau ar-lein a gwasanaethau digidol. Fe’i hysgrifennwyd gyda chymorth Hera Hussain o Chayn.. Mae Chayn yn elusen sy’n cefnogi goroeswyr trais ar sail rhywedd.

Beth yw cynllunio ar sail trawma

Mae cynllunio ar sail trawma yn ffordd o feddwl am sut mae trawma pobl yn effeithio ar eu profiad o’n gwasanaethau. Gall ein helpu i gynllunio ein gwasanaethau a’n harferion gwaith gyda mwy o ofal ar sut maent yn effeithio ar bobl.

Pam fod cynllunio ar sail trawma yn berthnasol i’r sector elusennol

Os ydych chi’n gweithio gyda phobl fregus yna mae cynllunio ar sail yn berthnasol i chi. Os yw rhywun yn dlawd, yn ddigartref, wedi’i hilioli neu mewn lleiafrif yna mae siawns dda y byddant wedi profi trawma. Mae hefyd yn fwy tebygol na fydd ganddynt rwydweithiau cymorth cryf. Mae cefnogaeth gref yn helpu pobl i brosesu, gwella a symud ymlaen o drawma.

Dwy nodwedd cynllunio ar sail trawma

Mae gan gynllunio ar sail trawma ddwy nodwedd:

Dulliau cyfranogol
Cynlluniau da

Mae hyn yn golygu:

Mae pobl sydd wedi profi trawma yn cyfrannu yn y broses o gynllunio gwasanaethau
Mae gwasanaethau’n cael eu cynllunio’n fwriadol, gan ddilyn proses strwythuredig sy’n dod ag anghenion pobl i’r amlwg. Maent yn ddefnyddiol ac yn hawdd eu deall.
Mae gwasanaethau wedi’u cynllunio gyda’r anghenion hyn mewn golwg mewn ffyrdd sy’n lleihau’r risg o drawmateiddio trwy brofiad gwasanaeth (mae’n amhosibl cael gwared ar y risg hon yn llwyr)
Mae gwasanaethau’n cael eu profi am hygyrchedd, a phrofiad pobl o’u defnyddio

Ond mae gan gynllunio ar sail trawma nodweddion eraill hefyd.

Mae anghenion pobl yn trechu arfer gorau cyffredin

Fel arfer, mae gwasanaethau sydd wedi’u cynllunio’n dda yn dilyn rhai arferion gorau cyffredin. Fodd bynnag, mae cynllunio ar sail trawma yn gofyn am barodrwydd i roi arfer cyffredin o’r neilltu os a phan fydd mewnwelediad yn dangos bod anghenion pobl yn gofyn am ddull anghyffredin.

Er enghraifft, gall gwasanaeth cwnsela ar-lein gynnig gwahoddiadau calendr digidol i gleientiaid i’w sesiynau wedi’u trefnu. Gallai hyn fod yn gyflym ac yn hawdd i’r defnyddiwr ei dderbyn a’i weld yn eu dyddiadur.

Efallai y bydd gan y gwasanaeth reol hefyd lle na fydd y cwnselydd yn aros i gleientiaid ymddangos neu gall roi’r gorau i’w cynnig cymorth os nad ydynt yn ymddangos yn gyson. Yn union fel y gallent gyda gwasanaeth wyneb yn wyneb.

Byddai dull cynllunio ar sail trawma yn wahanol. Byddai’n:

Disgwyl na fydd pobl yn ymddangos ar gyfer yr alwad fideo. Byddai’n disgwyl iddynt fod yn nerfus am ail-fyw atgofion poenus. Byddai’n anfon atgofion cynnes a chyfeillgar atynt, ac yn ei gwneud yn hawdd iddynt aildrefnu heb deimlo cywilydd.
Defnyddiwch gynlluniau gwaith ar gyfer ei gwnselwyr sy’n eu galluogi i gyflawni tasgau eraill, fel nad yw amser ac arian yn cael ei wastraffu. Dyma sut mae gwasanaeth Bloom Chayn wedi’i fodelu.

Bydd dull systematig o brofi a dysgu parhaus yn eich helpu i sylwi pryd mae angen dull anghyffredin arnoch.

Llai o symleiddio mewnwelediadau ymchwil

Mae llawer o ddulliau cynllunio yn ceisio symleiddio mewnwelediadau ymchwil yn ystod y cyfnod darganfod. Maent yn ceisio lleihau cymhlethdod er mwyn canolbwyntio ar yr anghenion mwyaf gweladwy a rhagweladwy.

Nid oes dim o’i le ar y dull hwn.

Fodd bynnag, mae’n yna berygl o or-symleiddio anghenion pobl sydd wedi profi trawma. Mae hyn oherwydd bod y gwahaniaethau yn anghenion pobl, a’r strategaethau ymdopi maen nhw’n eu defnyddio, yn fwy anrhagweladwy. Mae hyn yn eu gwneud yn anoddach i’w cynllunio ar eu cyfer.

“Mae risg bod pobl yn caricatwreiddio trawma. Gall empathi gael ei or-ddefnyddio a’i wanhau i lefel fel ei fod yn dod yn anadnabyddadwy. Mae angen i ni fod yn ofalus ag ef. Mae angen tosturi fwyaf.” – Hera Hussain, Sylfaenydd, Chayn

Cynnwys pobl pan fyddant yn barod

Ni fydd pawb sydd wedi profi trawma yn barod nac yn fodlon cymryd rhan mewn cynllunio gwasanaethau. Mae cymryd rhan yn wych ond gall sbarduno trawma pobl.

Yn gyffredinol, nid yw dulliau cyfranogol yn addas ar gyfer pobl sydd wedi profi digwyddiad trawmatig yn ystod y 2-3 mis diwethaf. Dyma’r cyfnod adferiad anoddaf i bobl ac amser pan maen nhw fwyaf agored i niwed gan sbardun a straen.

Cael cynllun ar gyfer pryd mae sbardun yn digwydd

Mae’n amhosibl na fydd eich gwasanaethau’n sbarduno rhywun ar ryw adeg. Mae mabwysiadu dull sy’n seiliedig ar drawma yn golygu:

Meddwl am sbardunau na ellir eu hosgoi
Cael cynllun i liniaru’r effaith pan fydd y sbardunau hyn yn digwydd
Gweithredu’r cynllun hwnnw.

“Mewn rhai arferion bydd pobl eisoes yn cymhwyso egwyddorion cynllunio ar sail trawma. Mae dysgu parhaus a dull systematig, methodolegol yn bwysig iawn yn fy mhrofiad i.” – Hera Hussain

8 egwyddor cynllunio ar sail trawma

Mae Hera a chydweithwyr yn Chayn wedi datblygu wyth egwyddor cynllunio ar sail trawma. Maent yn berthnasol i unrhyw sefydliad sy’n gweithio gyda phobl fregus. Bydd eu deall yn eich helpu i gynllunio gwasanaethau digidol a gwasanaethau sy’n cael eu pweru gan bobl mewn ffyrdd sy’n gweithio’n well i bobl â thrawma.

1. Diogelwch

Rhaid inni wneud dewisiadau dewr a mentrus sy’n blaenoriaethu diogelwch corfforol ac emosiynol defnyddwyr. Mae hyn yn arbennig o bwysig os ydynt wedi cael eu gwrthod o ran diogelu ar adegau yn eu bywydau. Dylai diogelwch trwy gynllunio fod yn ddiofyn, boed yn cynllunio rhyngwyneb platfform neu’n creu glasbrint gwasanaeth.

2. Gweithredu

Mae cam-drin, anghydraddoldebau a gormes yn golygu na all pobl weithredu am nad oes ganddynt bŵer nac rheolaeth dros eu naratif. Bydd derbyn dymuniadau’r goroeswr a sut mae eu stori’n cael ei hadrodd a’i defnyddio, yn creu profiad positif. Mae hyn yn gofyn am geisio cael caniatâd gwybodus gan oroeswyr ym mhob cam a darparu gwybodaeth, cefnogaeth gymunedol a materol. Dylent fod yn hanfodol i’w llwybr eu hunain i adferiad, a chynllunio ymyriadau ar ei gyfer.

3. Ecwiti

Nid yw’r byd fel y mae’n bodoli ar hyn o bryd yn gyfiawn. Mae systemau wedi’u sefydlu i fod o fudd grwpiau dominyddol ac nid ydynt yn gwneud cyfiawnder ag anghenion gwahanol bobl. Felly, mae angen cynllunio ein holl ymyriadau gyda chynhwysiant a hygyrchedd mewn golwg. Nid yw goroeswyr yn grŵp homogenaidd ac ni fyddant i gyd yn elwa o’r un mathau o gefnogaeth. Rhaid ystyried sut mae safle, hunaniaeth, gwendidau, profiadau, gwybodaeth a sgiliau yn llunio trawma ac adferiad, a chreu atebion sydd ddim yn gadael neb ar ei ôl.

4. Preifatrwydd

Mae preifatrwydd yn hawl sylfaenol. Mae’r stigma, y cywilydd a’r beio dioddefwr sy’n gysylltiedig â thrais a thrawma yn cynyddu’r angen am breifatrwydd. Rhaid cadw gwybodaeth bersonol goroeswr, gan gynnwys ei stori trawma – fel data, delweddau, fideos, neu ddatganiadau – yn ddiogel a pheidio â’i datgelu, oni bai bod y goroeswr yn penderfynu gwneud hynny. Ar yr un pryd, dylem gael gwared ar rwystrau a allai eu hatal rhag cael y cymorth a’r wybodaeth sydd eu hangen arnynt.

5. Atebolrwydd

Rhaid adeiladu atebolrwydd i’r systemau ar-lein sy’n galluogi ac yn hwyluso niwed, a’r ymyriadau sy’n mynd i’r afael ag ef. Mae hyn yn cynnwys bod yn agored ac yn dryloyw ynghylch yr hyn sy’n cael ei wneud, sut, a pham. Mae’n cynnwys creu a meithrin dolenni adborth adeiladol sy’n sbarduno newid. Mae hefyd yn golygu cyfathrebu’n agored ynghylch yr hyn sy’n llwyddiannus a’r hyn sydd ddim. Er mwyn meithrin ymddiriedaeth, dylai’r cyfathrebu hwn fod yn glir ac yn gyson.

6. Lluosogrwydd

Nid oes unrhyw fod dynol sy’n canolbwyntio ar un mater, ac er mwyn gwneud cyfiawnder â chymhlethdod profiadau dynol, mae angen inni atal rhagdybiaethau ynghylch yr hyn y gallai defnyddiwr fod eisiau neu ei angen, a disgwyl rhagfarn dethol a chadarnhau. Mae niwed yn amlygu mewn ffyrdd gwahanol ac anghymesur i bobl sy’n byw ar groesffordd gormesau lluosog felly rhaid cydnabod y realiti byw hwn. Ni ddylem byth gymryd yn ganiataol dull ‘un maint i bawb’.

7. Rhannu pŵer

Yn rhy aml, mae’r pŵer i wneud penderfyniadau wedi’i ganoli yn nwylo ychydig. Yn lle hynny, rhaid dosbarthu pŵer yn ehangach ymhlith yr unigolion a’r cymunedau hynny yr effeithir arnynt fwyaf gan drais a thrawma. Dylid cyd-gynllunio a chyd-greu ymyriadau gyda goroeswyr.

8. Gobaith

Gall camdriniaeth wneud i rywun deimlo’n anobeithiol. Nid oes angen geiriau llym a lluniau trist ar ddefnyddwyr sy’n eu hatgoffa o’u trafferthion neu’n sbarduno profiadau o gamdriniaeth. Mae geiriau llym a lluniau trist yn tueddu i gael eu defnyddio ar gyfer cyffroi yn hytrach na gwirionedd. Fe’u defnyddir i gael effaith ar gynulleidfa yn hytrach na’r goroeswr eu hunain.

Dylid cynllunio ymyriadau i fod yn rywle diogel i ddefnyddwyr. Mae hyn yn golygu dangos empathi, bod yn gynnes ac yn dawel. Dylai ymyriadau ysgogi pobl i ofyn am a chofleidio’r cymorth sydd ar gael. Dylent ddilysu eu profiad, hwyluso chwilio am atebion ar y cyd a chynnig gobaith ar gyfer y dyfodol.

Dysgu mwy am cynllunio ar sail trawma

Mae’r erthygl hon wedi bod yn gyflwyniad. I ddysgu mwy, dewiswch un o’r rhain:

Gwylio

1. Trawma a’r system nerfol – fideo animeiddiedig 8 munud rhagorol yn esbonio sut mae trawma a straen cronig yn cael effaith ar ein system nerfol a sut mae hyn yn cael effaith ar ein hiechyd a’n lles.

2. Y Tu Hwnt i Drawma – cyflwyniad fideo 6 munud i beth yw trawma, sut mae’n amlygu a sut i gynllunio ar ei gyfer – gan Against Violence and Abuse (AVA)

3. Trawma eilaidd – fideo 6 munud am drawma eilaidd a sut y gall effeithio arnoch chi fel ymarferydd wrth weithio’n ddigidol – gan AVA

Darllen

4. Trauma-informed design: understanding trauma and healing – blog ar gynllunio rhyngwynebau, naratifau a gwasanaethau sy’n codi calon pobl – gan Hera Hussain, Chayn

5. Trauma-informed design – mwy o ganllawiau ar ymchwil a chynllunio – gan Jane Murison o Reason Digital

6. To build gentler technology, practice trauma-informed design – chwe egwyddor, effaith cynllunio gwael ar ymennydd pobl, awgrymiadau manwl ar gynllunio mewn amrywiaeth o leoliadau digidol – gan Eva Decker

Gwrando

7. Trauma-informed design and participatory design – podlediad 50 munud gyda Sarah Fathallah, cynllunydd cymdeithasol. Yn cynnwys am 14:18: cyngor ar sut i ddod â chynllunio ar sail trawma i’ch gwaith eich hun; ac am 27:50: pwysigrwydd cynllunio cyfranogol mewn cynllunio wedi selio ar drawma.

Dilynwch ar Twitter

8. Alba Villamil

9. Matt Bernius

10. Karen Treisman

‍

Delwedd gan Bradley Huchteman, wedi’i thrwyddedu o dan Creative Commons 2.0

Wedi'i gomisiynu gan Catalyst